کلاژن چیست ؟
کلاژن، کلید پوستی بدون چین‌وچروک؟
هر روز شاهد عرضه محصولات جدیدی با وعده جوان‌سازی پوست هستیم. این روزها، کلاژن به عنوان یک پروتئین پرطرفدار در مرکز توجه قرار گرفته است. اما آیا این همه تبلیغات پشتوانه علمی دارد؟
کلاژن، کلید پوستی بدون چین‌وچروک؟
بر اساس گزارش سلامت نیوز از theguardian، کلاژن گروهی از پروتئین‌هاست که به بافت‌های بدن از جمله پوست و غضروف استحکام و ثبات می‌بخشد. این پروتئین‌ها از زنجیره‌های بلند آمینواسید تشکیل شده‌اند که به صورت رشته‌هایی محکم به هم پیچیده‌اند.
تحت میکروسکوپ الکترونی، رشته‌های کلاژن در پوست جوان یک شبکه منظم توری‌شکل ایجاد می‌کنند. اما با افزایش سن، میزان کلاژن کاهش یافته و ساختار آن ضعیف‌تر و ناپایدارتر می‌شود.
پروفسور جان کانلی از دانشگاه کوئین مری لندن می‌گوید:
«در پوست جوان، رشته‌های کلاژن بلند و انعطاف‌پذیر هستند، اما در پوست پیر، کوتاه و سفت می‌شوند که عمدتاً به دلیل آسیب ناشی از اشعه UV است.»
البته کلاژن تنها پروتئین مؤثر در جوانی پوست نیست. الاستین به پوست خاصیت کشسانی می‌دهد و سایر پروتئین‌های ساختاری نیز به سازماندهی و تقویت کلاژن کمک می‌کنند. علاوه بر این، مولکول‌های قندی بلندی مانند گلیکوزآمینوگلیکان‌ها (از جمله اسید هیالورونیک) با حفظ رطوبت پوست، نقش مهمی ایفا می‌کنند. تمام این اجزا با افزایش سن تحلیل رفته و در ایجاد چین‌وچروک، شل شدن پوست و کاهش حجم آن نقش دارند.
آیا کرم‌های حاوی کلاژن مؤثرند؟
بسیاری از محصولات مراقبت پوستی، کلاژن را به عنوان یکی از ترکیبات اصلی خود معرفی می‌کنند. اما پروفسور تانیا شاو از کالج کینگ لندن توضیح می‌دهد:
«مولکول‌های کلاژن بسیار بزرگ هستند و به راحتی از سد پوست عبور نمی‌کنند.»
با این حال، کلاژن موجود در کرم‌ها ممکن است به صورت موقت رطوبت را در سطح پوست حفظ کرده و باعث شود پوست پرتر و شاداب‌تر به نظر برسد.
نوشیدنی‌ها و مکمل‌های کلاژن چه تأثیری دارند؟
نوشیدنی‌های کلاژن با هدف تأمین مواد مورد نیاز فیبروبلاست‌ها (سلول‌های تولیدکننده کلاژن در پوست) طراحی شده‌اند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد قطعات کوچک‌شده پروتئین‌های ماتریکس خارج سلولی می‌توانند به عنوان سیگنال عمل کرده و فیبروبلاست‌ها را برای تولید کلاژن، الاستین و اسید هیالورونیک تحریک کنند.
بیشتر مکمل‌های کلاژن از منابع حیوانی مانند مرغ و ماهی استخراج می‌شوند و پس از جذب از طریق روده، از طریق جریان خون به پوست می‌رسند. اما همانطور که کانلی و شاو اشاره می‌کنند، بسیاری از این مولکول‌ها ممکن است در فرآیند هضم کاملاً تجزیه شوند و مشخص نیست که آیا پروتئین‌های دیگر موجود در رژیم غذایی نیز می‌توانند همین تأثیر را داشته باشند یا خیر.
دکتر مایک شرات از دانشگاه منچستر نیز هشدار می‌دهد:
«حتی اگر بخشی از این مولکول‌ها به پوست برسند، در محیطی آسیب‌دیده قرار می‌گیرند. تولید کلاژن جدید ممکن است اتفاق بیفتد، اما سؤال این است که چگونه و در کجا با کلاژن تخریب‌شده قبلی تعامل خواهد کرد؟»
آیا تحقیقات علمی از تأثیر کلاژن حمایت می‌کنند؟
مطالعات روی حیوانات نشان داده‌اند که قطعات کلاژن می‌توانند به پوست رسیده و حتی فعالیت ژن‌های مرتبط با تولید کلاژن را افزایش دهند. در موش‌ها، کاهش چین‌وچروک پس از قرار گرفتن در معرض اشعه UV نیز مشاهده شده است.
در انسان، برخی مطالعات—به‌ویژه با کلاژن مشتق‌شده از ماهی—بهبود در آبرسانی، کشسانی و کاهش چین‌وچروک را گزارش کرده‌اند. اما بسیاری از این تحقیقات توسط شرکت‌های تولیدکننده حمایت مالی شده‌اند. دکتر جاناتان کنتلی می‌گوید:
«در یک بررسی سیستماتیک اخیر از ۲۳ مطالعه، تنها تحقیقاتی که توسط شرکت‌ها تأمین مالی شده بودند نتایج مثبت نشان دادند، در حالی که مطالعات مستقل و باکیفیت هیچ تأثیر قابل‌توجهی گزارش نکردند. بنابراین باید در تفسیر این یافته‌ها احتیاط کرد.»
روش‌هایی مانند NeoGen چه تأثیری دارند؟
NeoGen از امواج رادیویی فرکانس بالا برای تبدیل گاز نیتروژن به پلاسما استفاده می‌کند که گرمای کنترل‌شده‌ای به لایه‌های عمیق پوست وارد می‌کند. این گرما ساختار کلاژن را تغییر داده و باعث سفت شدن پوست و بهبود بافت و رنگ آن می‌شود.
اگرچه برخی مطالعات کوچک بالینی بهبودهایی در ظاهر پوست نشان داده‌اند، اما هنوز شواهد گسترده‌ای در این زمینه وجود ندارد.
روش‌های دیگر مانند میکرونیدلینگ و بیواستیمولاتورها (مانند اسکالپترا) نیز با ایجاد آسیب کنترل‌شده در پوست، پاسخ ترمیمی را فعال کرده و تولید کلاژن را تحریک می‌کنند.
با وجود برخی شواهد بالینی که از تأثیر این روش‌ها حمایت می‌کنند، کیفیت تحقیقات متفاوت است و مقایسه مستقیمی بین این تکنیک‌ها انجام نشده است.
واقعیت در مقابل تبلیغات
کنتلی می‌گوید:
«پزشکی زیبایی کاملاً شخصی‌سازی‌شده است. هر محصول یا روش مزایا و معایب خاص خود را دارد. بهترین راه برای انتخاب، مشورت با یک پزشک متخصص و بی‌طرف است.»
از نظر علمی، یکی از مؤثرترین درمان‌های موضعی برای افزایش کلاژن و کاهش علائم پیری، استفاده از ترتینوئین (فرم قوی‌تر رتینول) است.
در نهایت، اگرچه عکس‌های قبل و بعد و توصیه‌های سلبریتی‌ها ممکن است جذاب به نظر برسند، اما باید به خاطر داشت که این روش‌ها راه‌حل دائمی برای پیری پوست نیستند و نیاز به درمان‌های مکرر و پرهزینه دارند.
مهم‌ترین توصیه: ضدآفتاب
بهترین راهبرد بلندمدت برای حفظ کلاژن، محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراءبنفش (UV) از سنین پایین است، یعنی استفاده مداوم از کرم ضدآفتاب.
دکتر شرات با اشاره به عکسی از دوران کودکی خود در تابستان ۱۹۷۶ می‌گوید:
«برخلاف پروتئین‌های داخل سلول که مدام تجدید می‌شوند، کلاژن نوع I در پوست نیمه‌عمری حدود ۱۵ سال دارد و الاستین احتمالاً برای همیشه در بدن باقی می‌ماند. بنابراین ممکن است برخی از پروتئین‌های پوست من هنوز تحت تأثیر آفتاب‌سوختگی ۵۰ سال پیش باشند.»
